Penil Doppler-usm müayinəsi sərtləşmə problemi (ereksiya qüsuru) olan xəstəliyinin penisin qan axının bozulmasından yaranıb yaranmadığını dəqiqləşdirmək üçün istifadə olunan müayinə üsuludur.Doppler-usm müayinəsində penis daxilindəki damarlarda qan axının sürətini dəyərləndirilir.Penisə arteriyalar ilə yetərli qan gəlib gəlmədiyini, yetərli qan gəlibsə qanın penis içərisində yetərli qalıb qalmadığı aydınlaşdırılır.

Müayinə zamanı penis daxilindəki damarların genişləndirilməsi üçün penis içərisinə xəstənin yaşı nəzərə alınaraq uygun dozada damar genişləndirici dərman vurulur.Dərman vurulduğu zaman xəfif yanma hissiyatı ola bilər.Müayinə qaranlıq və səssiz doppler-usm otağında rahat şəkildə aparılır.Penisə gel surtulur prob ilə damarlar dəyərləndirilir

Skrotal Doppler-usm müayinəsi erkəklərin xarici cinsiyyet orqanlarından skrotum (xayalıq) deyilən bölgənin müayinə üsuludur.Skrotal doppler-usm müayinəsi xayalığın ümumi bilgi yəni ölçüsü, variasyonu, iltihabi xəstəlikləri, törəmələr və sair yanaşı varikosel deyilən damar genişlənməsini araştırmaq üçün optimal müayinə üsuludur.

Varikosel xayalıqda yer alan damarların bəzi yerlərdə genişlənərək varis halina gəlməsidir.Bu halda xəstədə ağrı, hissiyat, xayalarda kiçilmə və sair, həmçinin sperma analizində spermatozoidlərin aktiv hərəkətliliyin aşağı düşməsi yaranır.

Skrotal doppler-usm müayinəsi rahat və sadə müayinə üsulu olub, aşağıdakı kimi aparılır:                                                                                                                                 Doppler-usm otağında xəstə xayalığı açıq şəkildə arxası üstə uzanır, gel skrotuma sürtülür, prob ilə xayalığın üzərində gəzdirərək görüntüləri alınır.Müayinə zamanı xayalıq haqqinda ümumi bilgi, varikosel varsa damarların diametri, valsalva sınağında (dərin nəfəs alıb gücənmə və ya qarnını şişirtmək) qanın geri axını (reflux) aydınlaşdırılır və dərəcəsi qeyd olunur.Müayinə təxminən 5-15 dəq zaman çəkir.

Böyrək daşı  “Nephrolithiasis”  və ya  “Urolithiasis”  olaraq bilinən böyrəklərdə toplanan sərt maddələrə verilən addır.Oksalat, urat və sair kimi maddələr sidik içərisində normaldan daha yuksək olduqda böyrək daşı əmələ gəlir.Bu maddələr kristallar halında böyrəkdə çökə bilir və müəyyən zaman içərisində böyüyərək böyrək daşını əmələ gətirir. Böyrək daşları yerini dəyişdirdikdə və ya sidik yolları ilə aşağıya doğru hərəkət etdikdə sidik yollarının hər hansı səviyyəsində ilişə bilir və sidiyin hərəkətində əngəl yaradır.Bununla əlaqədar olaraq böyrəyin kasa-ləyən sisteminin, sidik yollarının genişlənməsi əmələ gəlir və bu zaman şiddətli ağrını meydana gətirir.

Böyrəkdəki və sidik yollarındakı bütün daşların görüntüləməsində ən önəmli unikal müayinə üsulu kompüter tomoqrafiyadır.Kompüter tomoqrafiya müayinəsində böyrək daşlarının lokalizasiyası (yerləşmə yeri), ölçüsü, sıxlığı (HU) təyin edilir.Həmçinin kompüter tomoqrafiya müayinəsində böyrək daşlarının verdiyi fəsadları – böyrəklərdə kasa-ləyən sisteminin, sidik yollarının genişlənməsinin (uretero-hidronefroz) dərəcəsini, ödemin və iltihabın yarandığını və sair aydınlaşdırılır. Kompüter tomoqrafiyası Uroloqların seçici müayinə üsuludur və müalicə yolunun seçilməsində faydalıdır.

Kompüter tomoqrafiyası ağciyər xərçənginin erkən müəyyən olunmasında olduğu kimi, müalicənin təyin olunmasında da son dərəcə əhəmiyyətlidir.

Kompüter tomoqrafiyası düyünlərin həm aşkarlanmasında, həm də ölçü, konturları xaricində daxili quruluş xüsusiyyətlərinin qiymətləndirilməsində həssas bir diaqnoz üsuludur. Heterogen görüntü, hava bronxoqramı, kalsifikasiya xüsusiyyətləri kimi kriteriyalara görə diaqnoz qoyulur.

Ağciyər xərçəngində radioloji aşkarlanmalar şişin hüceyrə tipinə və lokalizasiyasına görə dəyişir. Şiş yerləşmə yerinə görə mərkəzi, ya da periferik, diametrinə görə düyün, ya da kütləvi, radioloji görüntüsünə görə isə düyün, kütlə, infiltrasiya şəklində təsnif edilir.

Kiçik ölçülü, mərkəzdə yerləşən şişlər KT zamanı baş bronxlarda aşkar oluna bilir. Buna görə də şikayətləri olan və müalicəyə cavab verməyən pnevmoniya, ya da ağciyər atelektazından əziyyət çəkən xəstələrdə KT müayinəsi vacibdir. Hal-hazırda aşağı doza ilə ağciyər xərçənginin KT müayinəsi sahəsində çox geniş əhatəli işlər görülməkdədir. Xüsusilə siqaret çəkmə vərdişi, ailəsində xərçəng xəstəsi olması ilə yüksək risk qrupuna daxil olan və heç bir şikayəti olmayan xəstələr üzərində aşağı doza ilə KT müayinəsi sınağı keçirilərək edilməkdədir.

Ağciyərlərin kompüter tomoqrafiyasına əsasən xərçəng diaqnozu qoyulmuş xəstə ilkin mərhələsindən asılı olaraq müalicə edilir.

Bu diaqnostik metdoa əsasən müalicə edən həkimin işi asanlaşır. 60 yaşdan yuxarı hər kəsin (xüsusilə kişilər) ildə 1 dəfə kopmüter tomoqrafiya müayinə üsulu ilə yararlanmalıdır. Erkən diaqnoz qoyudluqdan sonra müalicəni asanlaşdırmaq olar.

Kompüter tomoqrafiya sinus xəstəlikərinin dəyərləndirməsində qızıl standart olub başvurulacaq ən vacib görüntüləmə üsuludur. Ümumən KT müayinəsinin müalicədən sonra xəstənin şikayətləri ən aşağı səviyyədə olduğunda çəkilməsidir.

Beləcə konservativ müalicə ilə yox edilməyən cərrahi müdaxilə tələb olunan patologiyalarda məsləhət görülə bilər. KT müayinə üsulu koronal və aksial planda edilir. Rekonstruksion texnikası istifadə olunaraq saggital görüntülər əldə edilə bilir. Koronal KT çəkilərkən xəstə çənəsini hiperekstansiya vəziyyətinə tutacaq şəkildə üzü üstə pozisiyada yatırılır. KT çəkilmə planı sərt damağa düz bucaq şəklində aparılır. KT çəkilməsi frontal sinus ön duvarından başlayıb sfenoid sinus arxa divarını göstərəcək şəkildə olmalıdır. Koronal KT paranazal sinusların (burunətrafı ciblərin) xroniki iiltihabının radioloji dəyərləndirilməsində əsas müayinə üsuludur.

Aksial KT üçün isə çəkilmə planı sərt damağa və ya orbitomeatal xəttə paralel olmalıdır. Başı hiperekstansion vəziyyətə gəlməyəcək xəstələrdə incə kəsiklərlə çəkilən aksial görüntülərdən rekonstruksiya edilən koronal KT kifayət qədər məlumat verə bilir. Əlavə olaraq sinusit ağırlaşmaları və diffuz nazal polipi olan xəstələrdə koronal KT-a əlavə olaraq aksial KT istənilməlidir. Xroniki və ya təkrarlanan kəskin sinusitli xəstələrin KT ilə dəyərləndirilməsindəki məqsəd, kəskin roseslərin control edilməsi sonrası infeksiyona səbəb olan əsl səbəbin meydana çıxmasıdır. Koronal KT kəsikləri ilə diaqnozu qoyulan və sistemli olaraq dəyərləndirilən anatomik ölçülər, frontal sinus, unsinat proses, arxa etmoid, maksillar sinus, orta medius və s. Paranazal sinus sahəsi və ətrafındakı anatomik ölçüləri KT ilə müəyyən etmək və bunların paranazal (burunətrafı ciblərin) sinus infeksiyaları üzərindəki rolunu araşdırmaqdır.

Xəstələri narahat edən əsas və geniş yayılmış xəstəliklərdən biri haymoritdir. Haymoritin diaqnostikasında müasir metod kompüter tomoqrafiya üsuludur. LOR həkimlər KT müayinəsi nəticəsinə əsasən müalicə metodunu dəqiqləşdirir.

 Baş beyin tomoqrafiyası

Kompüter tomoqrafiya (KT) fərqli səviyyələrdəki görüntüləri birləşdirərək, bədəndəki toxuma və orqanların kəsimli görünüşünü verən xüsusi bir rentgen cihazıdır. Sıradan bir radioqrafiyalarla müqayisədə KT ilə baş yaralanmaları, beyin şişləri və digər beyin xəstəlikləri haqqında daha ətraflı məlumat əldə edilir. KT ilə sümük, yumşaq toxumalar və qan damarları da göstərilə bilir.

Baş tomoqrafiyası ən çox hansı məqsədlə istifadə olunur?

Baş yaralanması keçirmiş xəstələrdə qırıqların və digər yaralanmaların müəyyən olunması
Bayılmış xəstələrdə beyindəki laxtalanma və ya qanamanın müəyyən olunması

Üz travması keçirmiş xəstələrdə sümük və yumşaq toxuma zədələnməsi dərəcəsinin müəyyən olunması və rekonstruksiyanın planlaşdırılması

damar anevrizmasının partlaması və ya qansızma ilə əlaqədar qanamaların müəyyən olunması

Bəzi beyin şişlərinin müəyyən olunması:

Gicgah sümüyündə rast gəlinən və eşitmə pozğunluğuna səbəb olan xəstəliklərin müəyyən olunması Hidrosefaliya xəstəliyi zamanı beyin mədəciklərindəki böyümənin müəyyən olunması

Sinus xəstəliklərinin araşdırılması

Beyin biopsiyasında köməkçi vasitə olaraq

KT angioqrafiyası ilə beyin-damar xəstəliklərinin araşdırılması

Kəllə əsası və beynin üçölçülü görüntülərinin əldə ediləməsi

Tomoqrafiyaya hazırlaşmaq üçün nə etməli?

KT zamanı rahat və qalın geyinməli və baş görüntülərini pozan obyektlərin (sırğa, protez dişlər, diş implantları baş sancaqları vs.) bədəndən uzaqlaşdırılmalıdır. Kontrast maddəsi tətbiq edilmədiyi halda baş tomoqrafiyası üçün özəl bir hazırlıq görməyə ehtiyac yoxdur. Əgər kontrast maddədən istifadə etmək lazım gələrsə, o zaman xəstənin dərmanlara, ya da kontrast maddəyə qarşı əvvəllər ciddi bir allergik reaksiya verib-vermədiyi öyrənilir. Astmalı və çoxsaylı mieloması olan xəstələr; hər hansı bir ürək, böyrək və ya qalxanabənzər vəzi ilə bağlı narahatlığı olan xəstələr öz vəziyyətlərini radioloqlarına bildirməlidir. Kontrastlı tomoqrafiya tətbiq olunmazdan əvvəl xəstələrdən yazılı icazə sənədini imzalamaları tələb edilə bilər. Hamilə qalma ehtimalı olan qadınlar bu durumu mütləq bildirməlidirlər. Bu kimi vəziyyətlərdə dölün məruz qala biləcəyi şüalanmanı azaltmaq və ya aradan qaldırmaq üçün başqa bir üsul istifadə edilə bilər.

Venaların varikoz xəstəliyi aşağı ətraflarda, adətən, qadınlarda müşahidə edilir. Statistik məlumatlara görə 45 yaşdan yuxarı hər 5 qadından birində qeyd olunur. Varikoz xəstəliyi hamiləlik dövründə daha çox görünür. Varikoz xəstəliyi zamanı ən yaxşı müayinə üsulu rəngli Doppler ultrasəs müayinəsidir. Doppler USM vasitəsilə dəridən görünməyən daxili varikozları da müəyyən edir və varikoza səbəb olan venoz çatışmazlığının mənşəyini aydınlaşdırır. Dərin və səthi venoz çatışmazlığı ayırd edir, damar tıxanıqlığının olub-olmadığını üəyyənləşdirir. Bu xüsusiyyətləri ilə rəngli Doppler USM varikoz xəstələrində müalicə üçün lazımi məlumatları verə bilir.

Varikoz xəstəliyi olanlar, adətən, ayaqlarında ağırlıq, keylik hissindən, bəzən küt ağrılardan şikayətlənirlər. Bu əlamətlər ayaq üstə olduqda müşahidə edilir, uzandıqda keçib gedir. Bəzən paresteziya, əzələlərdə kiçik qıcolmalar qeyd edilir.

Aşağı ətrafların dərialtı venalarının genəlməsi görünür.

Varikoz xəstəliyi silindrik, torbaşəkilli, qıvrımşəkilli ola bilər. Xəstəliyin gec dövrlərində dəridə trofiki dəyişikliklər: hiperpiqmentasiya, ekzema, dermatit baş verir və xoralar yaranır. Baldırın aşağı yarısında topuqlar nahiyəsində qapaq çatışmazlığı olan qovşaq venalar yerləşir.

Bunlardakı requrgitasiya həmin sahədə kapillyar qan dövranı pozğunluğuna, trofiki dəyişikliklərə və xoraların əmələ gəlməsinə səbəb olur.

Histerosalpinqoqrafiya uşaqlıq və uşaqlıq borularının kontrast maddə verilərək, uşaqlıq borularının açıq olub-olmamasını, eyni zamanda uşaqlığın vəziyyətini təyin etmək üçün istifadə olunan diaqnostika metodudur. Kontrast maddə xüsusi plastik boru vasitəsilə uşaqlıq daxilinə vurulur və nəticədə rentgen filmində orqanların görülməsi mümkün olur.

Histerosalpinqoqrafiya (HSQ) sonsuzluğun diaqnostikasında istifadə olunmaqla yanaşı, müalicəvi xüsusiyyəti olduğu da bilinməkdədir. Histerosalpinqoqrafiya çəkildiyi zaman bəzən boruların içindəki yapışıqlıqlar açılır və borulardakı tıxaclar atılır. Histerosalpinqoqrafiya sonrası heç bir müalicəyə ehtiyac qalmadan hamiləliyin baş verməsi görülməkdədir. HSQ hazırlıq: aybaşı bitdikdən sonra, əsasən aybaşının 7-9 cu günləri arasında çəkilir. 

Bu müddət ərzində cinsi əlaqə olmamalıdır. Aybaşının ilk günü aybaşının başladığı gün olaraq hesablanmalıdır. Müdaxilə ginekoloq tərəfindən, xəstənin istəyinə bağlı olaraq ümumi anesteziya altında və ya anesteziya verilmədən aparılır. Həmin gün xəstə xəstəxanaya ac gəlməlidir. Bağırsaqlarda olan qaz görüntünü pozduğu üçün bəzən xəstəyə bir gün əvvəl imalə olunması məsləhət görülür. Xəstə müdaxilədən əvvəl sidik kisəsini boşaltmalıdır. Histerosalpinqoqrafiya müayinəsinə göstəriş: Sonsuzluq Salpingit Uşaqlıq qanaxmaları Aybaşı pozulmaları Histeroskopiya və laporoskopiya əməliyyat nəticələrinin dəyərləndirilməsi

Hazırlığı:

Xəstə müayinə tarixindən 3 gün əvvəl başlayaraq qatı və qaz yaradan qidalar yeməməlidir. Müayinədən öncəki axşamdan etibarən yemək yeməməsi lazımdır. Müayinədən öncə isə bağırsaqların təmizləyici imaləsi aparılır. Müayinə həkim-radioloq və texnik tərəfindən aparılır. İrriqoqrafiya müayinəsinə göstərişlər: Xroniki qəbizlik Dolixokolon və Meqakolon Divertikulitlə və divertikulyoz Yoğun bağırsaq diskineziyası Yoğun bağırsaq polipi Yoğun bağırsaq xərçəngi Düz bağırsaq xərçəngi Qeyri-spesfik xoralı kolit Xroniki spastik kolit Kron xəstəliyi

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının statistik məlumatlarına görə hər il doğulan 1000 uşağın 2-də bud-çanaq oynağının çıxığı rast gəlinir. Bunlardan hər 4-dən 3-ü qız uşağıdır. İrsi faktorun rol oynadığını nəzərə alsaq, bu ehtimal 25%-dən yüksəkdir. Bud-çanaq oynağının çıxığının erkən diaqnozu qoyulduqdan sonra müalicə oluna bilir, amma gecikərsə və diaqnoz qoyulmazsa gələcəkdə axsaqlığ və ya ciddi qüsurlara gətirib çıxarır.

Yenidoğulmuşlarda bud-çanaq oynağının ultrasəs müayinəsi (USM) bud-çanaq displaziyasının erkən diaqnozu və müalicəsinin effektliyində ən önəmli müayinə üsuludur. Yenidoğulmuşların bud-çanaq oynağının USM yan vəziyyətdə, qalça və diz yarı fleksiyonda və 15-20 dərəcə daxilə rotasiyonda uzanarkən aparılır.

Yenidoğulmuşlarda bud-çanaq oynağının ultrasəs müayinəsi ilk dəfə Qraf tərəfindən öyrənilmişdir. 

GRAFA GÖRƏ BUD-ÇANAQ DİSPLAZİYASININ SİNİFLƏNMƏSİ:

TİP I:  ALFA;  >60 DƏRƏCƏ,  OSSİFİKASİYANIN OLMAMASI

TİP II a:  ALFA;  50-59 DƏRƏCƏ, 3 AYIN ALTINDA OSSİFİKASİYANIN OLMAMASI

TİP II b:  ALFA;  50-59 DƏRƏCƏ,  3 AYDAN SONRA OSSİFİKASİYANIN OLMAMAĞININ DAVAM ETMƏSİ

TİP II c:  ALFA;  43-49 DƏRƏCƏ, KRİTİK BUD-ÇANAQ, STABİL OLMAYAN

TİP III:  ALFA;  

TİP IV:  ALFA; 

Neyrosonoqrafiya müayinəsinə göstərişlər:

► Hidrosefaliya

► Kəllədaxili hipertenziya (təzyiq)                                  

► İntrakranial qanama

► Anadangəlmə inkişaf qüsurları

► Hipoksiya                

► Mikrosefaliya

► Travma

► Bətndaxili keçirilmiş infeksiya

► Abses

► Ventrikulit